VERENIGING VAN HOGERE AMBTENAREN BIJ HET MINISTERIE VAN FINANCIEN
Beste leden,
Op zaterdag 11 januari heeft de minister van Financiën, Wopke Hoekstra, de Tweede kamer bericht dat hij naar aanleiding van de Toeslagen-affaire van plan is de aansturing van de Belastingdienst te versterken[1] . Op hetzelfde moment werd het nieuws bevestigd dat DG Jaap Uijlenbroek gaat vertrekken.
In zijn brief vermeldt de Minister het belang van een moderne en slagvaardige uitvoering: “Het is voor Nederland cruciaal dat belastinginkomsten stabiel, rechtvaardig en betrouwbaar worden gegenereerd voor de financiering van publieke taken die voor ons allemaal van belang zijn. Hij constateert dat “ondanks de trajecten die zijn ingezet, (…) de problemen hardnekkig (blijven). Dit is verklaarbaar gelet op de omvang en complexiteit van de Belastingdienst in zijn huidige vorm en opzet.” Hij komt met een plan dat bestaat uit de volgende onderdelen:
- Versterken van de ambtelijke aansturing van Belastingen, Toeslagen en Douane, door deze afdelingen van elkaar te splitsen. De Douane en Toeslagen worden dan niet meer via de Belastingdienst aangestuurd, maar fungeren als zelfstandige entiteiten. Hiervoor worden drie nieuwe DG’s aangezocht, die verantwoordelijk worden voor de ontvlechting van de drie nieuwe Directoraten.
- Versnellen en intensiveren verbeteringen managementinformatie en ICT. Gesteld wordt dat “de sturing op de Belastingdienst gehinderd wordt door een gebrek aan adequate managementinformatie”. Daarom zal het programma Managementinformatie en Risicomanagement verder geïntensiveerd en versneld worden. Daarnaast zullen ook in de informatie- en documenthuishouding grote stappen gemaakt worden.
- Verbeteren van de dienstverlening naar burgers en bedrijven, in het bijzonder die bij de BelastingTelefoon. Het is volgens de brief essentieel om in de contacten met burgers te streven naar meer menselijke maat, een betere dienstverlening en een hogere kwaliteit van beantwoording van vragen.
- Het bevorderen van een cultuur met oog voor de menselijke maat en een veilige werkomgeving. Daartoe worden twee onafhankelijke raadspersonen in stelling gebracht. Aandacht voor de cultuur bij de Belastingdienst is volgens de Ministerie van Financiën van groot belang om de wezenlijke veranderopgaven te kunnen realiseren.” Hiervoor wordt ingezet op:
a) leiderschap;
b) een veilige werkomgeving; en
c) het melden van misstanden door de inzet van personeelsraadspersonen en bescherming klokkenluiders.
De Minister erkent dat voor het goed functioneren van de Belastingdienst leiderschap, rechtstatelijk handelen, oog voor de menselijke maat en eigenaarschap belangrijk zijn.
Het bestuur van de VHMF herkent dat de Belastingdienst een complexe taak heeft. Voor het bestuur is het echter maar de vraag of het uitvoeren van deze taak minder complex wordt als de Belastingdienst wordt opgesplitst. Zeker op korte en middellange termijn gaat bij zo’n splitsing veel (management-) aandacht naar het proces van opsplitsing en minder naar de oplossing van de geconstateerde problemen in de uitvoering.
Het bestuur van de VHMF wijst op de vaststelling van de Commissie Onderzoek Belastingdienst, in lijn met onze inbreng in het gesprek met deze commissie, dat in de leiding van de Belastingdienst het belang van voldoende fiscale kennis alsook ervaring met het bedrijf Belastingdienst belangrijk is[2].
In de Jaarrede 2019[3] heeft het bestuur van de VHMF aangeven dat het de Belastingdienst al jaren ontbreekt aan een elementair iets als een goed Customer Relationship Management Systeem, dat op eenvoudige wijze de medewerker ondersteunt bij dossiervorming. Zo’n CRM-systeem kan er voor zorgen dat meerdere collega’s eenvoudig toegang hebben tot een dossier, maar maakt het ook makkelijker om de vanuit het systeem gemaakte brieven, beschikkingen of e-mails automatisch te laten archiveren.
Het bestuur van de VHMF is bezorgd over de sterke drang naar meer managementinformatie terwijl een groot deel van de medewerkers al het gevoel heeft dat er veel te veel tijd in verantwoording en vastlegging gaat zitten. Tijd die ook besteed zou kunnen worden aan de primaire taken van de Belastingdienst, waaronder dienstverlening.
Dienstverlening is echter niet alleen de Belastingtelefoon. Dienstverlening is juist en vooral spreken met een medewerker die een bepaalde zaak onder handen heeft. Het gebrek aan contactmogelijkheden om complexe zaken met de Belastingdienst te bespreken helpt niet mee om dit probleem op te lossen. Ook de belastingadviseurs hebben hierover regelmatig geklaagd.
De VHMF benadrukt al jaren het belang van een rechtstatelijke houding van de overheid en heeft de dienstleiding en de politiek daar telkens op aangesproken. En een overheidsmedewerker is verantwoording schuldig aan de maatschappij. Juist bij de Belastingdienst, die het recht heeft om vergaand in te grijpen in het leven van burgers dient rechtsstatelijkheid voorop te staan.
Wij pleiten voor het breed inzetten van de vaktechnische kennis van de medewerkers en van hun maatschappelijke dienstbaarheid. En door de medewerker de ruimte te geven voor een eigen beslissingsbevoegdheid. Daarbij nemen medewerkers de professionele ruimte om maatschappelijk ongewenste neveneffecten binnen de organisatie te melden. Leiderschap is onmogelijk zonder tegenspraak.
Het bestuur van de VHMF is van mening dat alle medewerkers zich vrij zouden moeten voelen om te zeggen “tot hier en niet verder” en betreurt dat medewerkers zich daar op dit moment niet vrij toe lijken te voelen. Wel is het voor ons de vraag of hiervoor een cultuurtraject nodig is. Wij zien meer in het individueel aanspreken van de mensen die fouten hebben gemaakt.
Samenvattend constateren wij dat de Toeslagen-affaire slecht is voor het vertrouwen in de Nederlandse overheid en meer in het bijzonder de Belastingdienst. Wij zijn van mening dat alle medewerkers zich vrij zouden moeten voelen om te zeggen “tot hier en niet verder”. Want leiderschap heeft tegenspraak nodig.
Het bestuur is bezorgd over mogelijk onbedoelde effecten van de aangekondigde ontvlechting van Toeslagen en Douane, en wij steken zoals gebruikelijk de hand uit naar de nieuwe Staatssecretarissen en de nieuwe DG’s. Wij hopen dat er een nieuw elan voor de Belastingdienst komt.
Het Bestuur van de VHMF
Paul Soomers
Secretaris VHMF
[3] https://bestuur.vhmf.nl/images/stories/symposium2019/VHMFjaarrede2019.pdf